شهریار تبریز /آذر کریم‌زاده: طبقه‌بندی سبز اروپایی اولین طبقه‌بندی جهانی است که تعیین می‌کند سرمایه‌گذاری «سبز» چیست. هدف آن این است که فهرستی از فعالیت‌هایی را که می‌توانند به‌عنوان پایدار در نظر گرفته شوند، به دلیل اثرات مفیدشان بر اقلیم و محیط‌زیست، در اختیار سرمایه‌گذاران عمومی و خصوصی قرار دهد تا بخش‌های اقتصادی که بهتر است در آنها سرمایه‌گذاری شود شناسایی شده و دستیابی به کربن خنثی تا سال ۲۰۵۰ برجسته امکان‌پذیر شود.
یک گام فراتر
از سال ۲۰۱۵، نهادهای اروپایی این اختیار را پیدا کرده‌اند که سرمایه‌گذاری‌های پایدار را تشویق کنند و جریان‌های مالی را به‌گونه‌ای هدایت نمایند که با پروفایل تکامل به سمت توسعه با انتشار کم گازهای گلخانه‌ای و مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی سازگار باشند. با این حال، برای دستیابی به این هدف، ضروری است که به‌طور مشخص تعیین شود که آیا یک دارایی می‌تواند به‌عنوان پایدار در نظر گرفته شود و برای این منظور، داشتن یک مرجع مشترک ضروری است؟
در مارس ۲۰۲۰، گروه فنی کارشناسان در زمینه تأمین مالی پایدار و کمیسیون اروپا گزارش نهایی خود را درباره طبقه‌بندی سبز منتشر کردند تا فعالیت‌های پایدار را استانداردسازی کنند و در عین حال یک واژگان مشترک برای فعالان اروپایی ارائه دهند تا از سبزشویی جلوگیری نمایند. این طبقه‌بندی به مقامات اجرایی اروپا این امکان را می‌دهد که بررسی کنند که آیا ۳۷% از طرح بازسازی اروپا به ارزش ۶۷۲.۵ میلیارد یورو که به حفاظت از اقلیم اختصاص دارد، به‌درستی در فعالیت‌هایی سرمایه‌گذاری خواهد شد که انتقال سبز اروپا را آغاز کنند.
در مجموع، ۷۰ فعالیت اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند که ۹۳% از انتشار گازهای گلخانه‌ای اتحادیه اروپا را شامل می‌شوند، طبق سطوح مختلف از جمله:
– فعالیت‌هایی که هم‌اکنون به‌عنوان کربن کم و سازگار با توافق پاریس در نظر گرفته می‌شوند، مانند حمل‌ونقل با کربن خنثی.
– فعالیت‌هایی که می‌توانند به انتقال به‌سوی یک اقتصاد با انتشار صفر کربن تا سال ۲۰۵۰ کمک کنند، اما هنوز مسیر کربن‌زدایی را دنبال نمی‌کنند، مانند بازسازی ساختمان‌ها.
– فعالیت‌هایی که به «سبزسازی» یا کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سایر فعالیت‌ها کمک می‌کنند، مانند تولید فناوری‌هایی که کاهش قابل‌توجهی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در سایر بخش‌ها ایجاد می‌کنند، مثل یک کارخانه تولید توربین‌های بادی.
بنابراین، این طبقه‌بندی سبز دو نوع گروه هدف دارد: هم سازمان‌های بزرگ که اطلاعاتی را برای ذی‌نفعان خود (به‌ویژه سرمایه‌گذارانشان) منتشر می‌کنند و می‌توانند به‌راحتی تأثیر خود را بر انتقال به یک اقتصاد کربن صفر نشان دهند، و هم کسانی که از این اطلاعات استفاده می‌کنند، مانند فعالان بازارهای مالی، نهادهای نظارتی مالی (مانند بانک‌های مرکزی) یا حتی کشورهای عضو زمانی که می‌خواهند اقدامات عمومی را تنظیم نمایند.
طبقه‌بندی سبز اروپا یک پیشرفت مهم در زمینه تأمین مالی پایدار است و وقتی می‌دانیم که برای موفقیت در انتقال به یک اقتصاد کم‌کربن، اتحادیه اروپا باید بین سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۷ مبلغ ۱ هزار میلیارد یورو را فراهم کند، می‌توانیم درک کنیم که این طبقه‌بندی، که هدف آن تضمین جریان‌های مالی و تخصیص سرمایه‌های لازم برای تأمین مالی فعالیت‌های پایدار است، بسیار ضروری و خوشایند است.
برای ورود به طبقه‌بندی سبز اروپا، فعالیت‌های اقتصادی سازمان‌ها باید به حداقل یکی از ۶ هدف زیست‌محیطی تعریف‌شده توسط گروه فنی کارشناسان در زمینه تأمین مالی پایدار کمک کنند و در عین حال به دیگر اهداف آسیب نرسانند:
– کاهش تغییرات اقلیمی (تأثیر سازمان بر محیط‌زیست)
– انطباق با تغییرات اقلیمی (تأثیر محیط‌زیست بر سازمان)
– استفاده پایدار و حفاظت از آب و منابع دریایی
– انتقال به اقتصاد دایره‌ای، پیشگیری و بازیافت ضایعات
– پیشگیری و کاهش آلودگی
– حفاظت از اکوسیستم‌های سالم
بنابراین، هر فعالیت اقتصادی که با طبقه‌بندی سبز هم‌راستا باشد باید معیارهای کمی و کیفی خاص هر هدف را رعایت کند (آستانه‌ها و روش‌شناسی‌ها). برای اینکه یک فعالیت به‌عنوان سبز در نظر گرفته شود، لازم است که حقوق اجتماعی و کاری را نیز رعایت نماید.
در حال حاضر، گروه فنی کارشناسان در زمینه تأمین مالی پایدار تمام معیارهای اهداف شش‌گانه زیست‌محیطی را از پایان سال ۲۰۲۲ به اجرا در آورده‌اند و همچنین پیش‌بینی شده است که این طبقه‌بندی هر سه سال یک‌بار بازبینی شود تا آستانه‌ها به بهترین نحو با پیشرفت‌های علمی، فناوری و فعالیت‌های جدید سازگار شوند.
آیا انرژی هسته‌ای جایی در طبقه‌بندی سبز دارد؟
درحالی‌که گزارش نهایی منتشرشده در مارس ۲۰۲۰، انرژی هسته‌ای را از طبقه‌بندی سبز مستثنی کرده بود، اکنون بحث‌هایی در مورد امکان ادغام آن مطرح است. برخی کشورها از جمله فرانسه، لهستان، جمهوری چک، رومانی، اسلواکی و اسلوونی موافق ادغام انرژی هسته‌ای به‌عنوان منبع انرژی کم‌کربن هستند. این کشورها در نامه‌ای که به کمیسیون اروپا ارسال کردند، درخواست کرده‌اند که بر اساس اصل فناوری خنثی، سیاست‌های انرژی و اقلیمی اروپا از تمامی مسیرهای رسیدن به کربن خنثی حمایت کنند. آنها همچنین بر نقش ضروری انرژی هسته‌ای در مبارزه با تغییرات اقلیمی تأکید کرده و آن را در کنار ایجاد مشاغل بسیار، وسیله‌ای برای حمایت از رشد انرژی‌های تجدیدپذیر و هیدروژن می‌دانند.
بااین‌حال، این امکان برای ادغام انرژی هسته‌ای در طبقه‌بندی سبز مورد توافق همگانی قرار ندارد. چرا که اگرچه نیروگاه‌های هسته‌ای نسبت به نیروگاه‌های زغال‌سنگ یا گاز، دی‌اکسیدکربن بسیار کمتری تولید می‌کنند و بنابراین به هدف کاهش گرمایش زمین کمک می‌کنند، اما زباله‌های این نیروگاه‌ها برای هزاران سال رادیواکتیو باقی می‌مانند و بنابراین از نظر فنی برای انسان و طبیعت خطرناک هستند. ازاین‌رو، به طور نظری، فناوری‌هایی که به پیشگیری و کنترل آلودگی آسیب می‌رسانند نمی‌توانند گواهینامه سرمایه‌گذاری سبز را دریافت نمایند.
بدون درنظرگرفتن انرژی هسته‌ای در برنامه‌های کربن خنثی اتحادیه اروپا، کشورهای حامی استفاده از آن با مشکل در تأمین مالی نیروگاه‌های هسته‌ای جدید روبه‌رو خواهند شد، زیرا این نیروگاه‌ها در این صورت به اوراق قرضه و صندوق‌هایی با نرخ بهره پایین دسترسی نخواهند داشت. این نگرانی به‌ویژه از سوی دولت فرانسه مطرح می‌شود که برنامه‌ریزی کرده بود تا ۵۰% از تولید برق خود را تا سال ۲۰۳۵ از انرژی هسته‌ای تأمین کند.
برای حل این اختلاف در مورد گنجاندن یا عدم گنجاندن انرژی هسته‌ای در طبقه‌بندی سبز اروپا، کمیسیون اروپا تصمیم گرفته است تا مرکز مشترک تحقیقات خود را مأمور کند تا گزارشی فنی در مورد آسیب‌های زیست‌محیطی انرژی هسته‌ای تهیه نماید و ارزیابی کند که آیا این انرژی می‌تواند به‌عنوان «فناوری پایدار» یا «فناوری انتقالی» طبق قوانین اتحادیه اروپا در زمینه تأمین مالی سبز شناخته شود یا خیر.
بحث درباره نقش انرژی هسته‌ای در انتقال به سمت یک اقتصاد سبز مدت‌هاست که ادامه دارد. این یک بحث دوقطبی است که احتمالاً در سال‌های آینده همچنان در کانون بسیاری از گفتگوها قرار خواهد گرفت.
گاز، انرژی انتقالی؟
کشورهای اتحادیه اروپا نیز در مورد نحوه برخورد طبقه‌بندی سبز با سرمایه‌گذاری‌ها در گاز نظرات متفاوتی دارند. از یک سو، در کوتاه‌مدت، این منبع انرژی می‌تواند با کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن به کشورهای مختلف کمک کند تا از زغال‌سنگ که بسیار آلاینده‌تر است، خارج شوند. اما از سوی دیگر، آنچه که به‌اشتباه «گاز طبیعی» نامیده می‌شود، همچنان یک انرژی فسیلی است و راه‌اندازی نیروگاه‌های گازی طی سال‌ها مانع انتقال به سمت انرژی‌های کربن صفر مانند انرژی‌های تجدیدپذیر خواهد شد.
بااین‌حال، طبق پیش‌نویسی که توسط کمیسیون اروپا تدوین شده است، به نظر می‌رسد که گاز نیز به‌عنوان فعالیت انتقالی در طبقه‌بندی سبز اروپا گنجانده شود. برای اینکه گاز بتواند به هدف کاهش تغییرات اقلیمی وارد شود، باید چندین معیار رعایت شود:
– ظرفیت تأسیسات جدید گازی حداقل باید برابر با ظرفیت تأسیسات قبلی باشد.
– تأسیسات با انتشار زیاد آلاینده‌ها از سرویس خارج شود و تأسیسات جدید وارد بهره‌برداری شوند.
– جایگزینی باید باعث کاهش حداقل ۵۰ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای به ازای هر کیلووات‌ساعت انرژی تولیدی شود.
– تأسیسات جدید باید با گاز کربن کم سازگار باشد.
– انتشار مستقیم گازهای گلخانه‌ای تأسیسات جدید باید کمتر از ۲۷۰ گرم دی اکسیدکربن به ازای هر کیلووات‌ساعت انرژی تولیدی باشد.
– هیچ گزینه فناوری و اقتصادی با انتشار کربن پایین وجود نداشته باشد و تأسیسات قدیمی در یکی از منطقه‌های در حال انتقال قرار داشته باشد.
در نهایت، بانک مرکزی اروپا از کمیسیون خواسته است تا یک طبقه‌بندی قهوه‌ای ایجاد کند که شامل تعریف محدوده فعالیت‌های اقتصادی است که گرمایش جهانی را تسریع می‌کند تا به‌تدریج دارایی‌های با کربن بالا را از ترازنامه خود خارج نماید و درعین‌حال بایستی گزارشی منتشر کند که تدابیر لازم جهت پیاده‌سازی چنین استانداردسازی برای فعالیت‌های اقتصادی مضر برای محیط‌زیست و اقلیم را توضیح دهد.
منبع:
(1)
(1)